The First Thunder Of Summer

 

***

 

(Tiếng Sấm Đầu Mùa)

 

by Trần Thanh Diệu

 

Short story prize awarded by Viet-Nam Pen Club - 1965

 

Translated from the Vietnamese by Kitty

 

  

        I have this phobia that I don’t seem to be able to overcome: I’m scared of thunder. Not the thunder that tears off the sky and brings along driving rains, but only the thunder that rumbles, echoing through the valley, thunder that breaks out from a reddish horizon at the end of a hot day, announcing the arrival of the summer, like today.

 

        I have never determined the reason for that state of mind, but every year, with the coming of the first summer days, this image of the reddish stormy sky reminds me of an event which ended my childhood in my home village. It was an insignificant anecdote, but it took me from pre-adolescence to too early an adulthood – like a young fruit that has parted from its branch with its velvet powdery skin to ripen in a jar of rice or husk and whose bitter juice will never turn sweet.

 

***

 

        At that time, I was still only a schoolboy finishing his classes at the village’s elementary school. My village was on the Binh-Luc river, a branch of the Perfume river, but in fact it was separated from the Perfume river by a solidly built rock dam. Every year when the season of rains and floods came, for children my age, it was an opportunity for lots of fun mingled with fear. Day and night we listened to the river roaring over the dam like waterfalls. The river swelled to immense proportions, became like a sea, and the village seemed to have shrunk into a small isolated island. Rains poured down incessantly, but that didn’t keep us, the village children, in groups of four or five, from playing merrily, wading in floodwaters, or following our parents to collect driftwood that the floods had brought down from the mountains a long way upstream, and that we would use for fires. We also often spent hours and hours anxiously watching the ferries that precariously transported travellers across the river to the town. Even at our young age, the roaring of the river, and the image of ferries which might sink into the waves and drown people would keep us from sleeping at night.

 

        Nevertheless, every time we heard the warning that the dam would be flooded, we, the village children, were secretly elated because there would undoubtedly be special days off school.

 

        One day, when the dam was well covered by floodwaters and no ferry would risk transporting travellers across the river, the level of the water in our village reached our knees. Of course, for children like us, it was like a festival day with lots of fun. Apart from the very old people and the very young children who could not yet wade in the water, everybody was out, whether having fun like we were, or collecting firewood like the grown-ups.

 

        Completely naked, I was splashing the floodwater, pretending to be a car. Behind me were three or four boys about my age who belonged to my form at school. We held each other around the waist, and so our little chain ran through the area like a miniature train. We were having so much fun that we forgot that in the village there were schoolgirls the same age and that on ordinary days, when we met them, either we, the boys, or they the girls, usually showed timidity and reserve.

 

        When we got to the corner of a street we slowed down, “honking” the horn hard like a car about to take a dangerous bend. Suddenly I heard someone call my name at the same time as he touched my side:

 

        ‘Lâm, please let me be part of your train.’

 

        I turned round, not specially surprised:

 

        ‘Ah, Tuân, yes ! Get on quickly or we’ll leave without you.’

 

        And so our little train had a new small “wagon”. But as he was so small – he was three years younger than me – I should have let him join us at the tail end. Instead, I let him join us straight behind me. He had to reach up to grab my waist with his arms, and the boy behind him had to bend down to reach his. From that moment on, our train ran no longer smoothly, either as a result of our uneven height or because of some psychological reason that I did not know about. The only thing that I was aware of, was that Tuân was wearing a pair of blue shorts with suspenders, while the rest of us, including me at the head of the train, were in our birthday suits – stark naked.

 

        When we arrived at the village market I decided to break up the train without explanation, and rushed straight home. Tuân who had just joined us was very disappointed. He called after me, but I went on running, saying nothing. After slipping on a pair of boxer shorts I returned to the market, where the others were still wondering why our train had stopped.

 

        I took Tuân’s hand and led him away from the others.  When we were out of earshot, I asked him:

 

        ‘How did you get to come alone, you cheeky brat ?’

 

        ‘I like wading in water, but my parents don’t allow me to, so I slipped out’, he replied, hopping joyfully from foot to foot.

 

        ‘And what if your parents got to know ?’

 

        He didn’t hear my question, but pointed at a wooden box floating on the floodwaters a little way from us. I quickly ran after it to fetch it. It was an empty cigar box. Tuân was very pleased with it, but at once I thought of its usefulness. It reminded me of the beautiful boxes of certain rich friends of mine, in which there were separate compartments, and the words “Le plumier ” (pencil box) were beautifully written on it. I turned to Tuân:

 

        ‘This box is completely soaked. I’ll dry it and bring it to you in a few days. And also, if you take it home right now, your parents will know that you have been out, wading.’

 

       Whereupon, someone launched a pebble which hit me hard on my back. It hurt a lot, so I looked around, trying to spot the culprit, when roars of laughter broke out from behind the village small shrine:

 

        ‘Hey ! Hey !  Lâm the bootlicker !’

 

        Stunned, I couldn’t understand why they called me the bootlicker.  And whose boots was I supposed to be licking ? I turned around. There was no one besides Tuân and me. They couldn’t have understood my secret thoughts about the cigar box. And even if this was the only reason, it certainly wasn’t reason enough to call me a bootlicker… I thought for a moment. Perhaps they thought that I was sucking up to Tuân because his father was a teacher in a school in town!  Nevertheless, I felt that my ‘pride’ had been wounded, and my rage was ready to explode. I needed to show everybody that I was a hero, particularly in front of “someone” like Tuân, even though till now, I had never won a fight against any of the boys my age; moreover, they were four of them now against me. Tuân looked frightened, he pulled me away. But that response from him convinced me to stay. I turned to face the others, one hand on my waist, shouting:

 

        ‘Damn you !’

 

        At once, all four of them rushed threateningly towards me. But fortunately, at that moment, someone shouted out from a small tea kiosk. I recognized the voice of  Mr. Tinh, who was a member of the village militia squad:

 

        ‘Hey ! You boys there ! You want to fight ? I’ll chain you all and put you up on the guard post !’

 

        Feeling reassured, I considered myself the winner of the battle. 

 

        On the following day the floodwaters had receded a lot. The ferries, loaded with travellers, started crossing the river. Students of the town schools resumed their work, but in our village there were areas where the streets were still flooded, and so was our school. We had a few more days off.  However that morning I had woken up early as usual. I went to the street along the river bank with other people who had come to assess the damage caused by the floods. I meant to meet Tuân, because I knew that he would be going to school with his sister. I had the cigar box in my hand. In the box, I had slipped a piece of paper on which I had written something, meaning that I offered him the box. Now thinking back, I realize that it was totally ridiculous from my part. But when I put my pen down to write these words, I thought that I was doing something really “sublime”. Tuân was only a fourth form schoolboy, and perhaps my handwriting at that time was not even legible enough for him to decipher. However I wanted him to keep something from me, something that would make him remember me; I didn’t really know why.

 

        I waited for a moment. I started feeling disappointed and was about to go back home, but then a vague hope made me walk towards Tuân’s house. When I reached the blacksmith’s workshop I saw the shape of a small girl about my age, still in the distance. She was wearing a long raincoat. I thought that it was Liên-Hy, Tuân’s sister, but Tuân was not with her. I hastily hid behind the corner of the workshop, waiting for her to pass by, then I stepped out and followed her silently, holding the cigar box in my hand, not knowing what I was going to do.

 

        After a moment, Liên-Hy turned her head round unintentionally and caught me staring intently at her. Her expression was completely indifferent, to the extent that I wondered whether she had recognized me. However, I felt something hard to describe, a pinch of joyfulness mingled both with a twinge of reproach to Liên-Hy who didn’t seem to recognize me, as well as a bit of shame at the memory of the word ‘bootlicker’ the boys had called me the previous day.

 

        I was still lost in my thoughts, when the horn of a bike startled me; I turned my head and saw Mr. Minh, Liên-Hy’s and Tuân’s father.  Mr. Minh was a teacher, of a very kind and jovial nature, he liked me very much because I was neither an unruly boy, nor an insolent child. Sometimes he came to my house as a village elder to ask my parents about my schooling and studies. Nevertheless, taken unawares, and especially as I had the impression of being caught red-handed doing something illegal, I couldn’t reply him in time when he asked me:

 

        ‘Aren’t you going to school today, Lâm ?’

 

        I still heard his voice fading away as he rushed past me on his bicycle. Hesitating for a moment on the spot, I watched Liên-Hy’s shape and Mr. Minh’s bicycle disappearing behind the village shrine, then suddenly  I  remembered  Tuân:  “Why  didn’t  he  go  to  school ? Perhaps he was sick because he had waded in water the previous day !” A sense of guilt seized me, and I ran straight to Tuân’s house, to try to find out why he had not gone to school, and whether he was ill. But no, he was not ill. Simply because his parents thought that he was too young to cross the river in those weather conditions, and had allowed him one more day off.

 

        I lingered under the bamboo trees in front of Tuân’s house. Gusts of winds showered down what water was still remaining on the leaves from the previous rains. I shivered with cold but still tried to stay and wait. I whistled a scout tune, and Tuân hesitantly appeared on the threshold. I walked out from under the bamboo trees, holding out the cigar box. As soon as he saw me, he rushed out towards me when Mrs. Minh’s voice sounded at the same time, making me fear that perhaps I was doing something at the wrong moment.

 

        Tuân also looked frightened, he grasped my hand and pulled me to the house. I had no time to protest when Mrs. Minh arrived on the threshold too. To explain his doing, Tuân hastily said:

 

        ‘I wanted to invite Lâm to come and play with me’.

 

        Shyly I followed Tuân into the house. The old people in the house saw that I was only a child, they left us alone and paid no attention to us.

 

        Tuân showed me around every nook and cranny of the house and I was filled with wonder by everything. In reality there was nothing really special, but compared with the simplicity and the total lack of decoration of my house, what I saw in his own was for me something too wonderful, surpassing anything in my imagination, even though the outside of the house was already well-known to me. How often had I attended campfires on his square clay yard – I was at that time a cub scout, and Mr. Minh was my troop leader – but I had never known what the inside of his house looked like. Sometimes I had imagined how it might be, but all my imaginations and suppositions were wrong, and far from the real thing.

 

        That whole morning, I went from one wonder to another. Tuân showed me his toy box, full of “real” toys, mechanical toys, all kinds of toys and all beautifully made or coloured, not like my own toys which were all designed and made by myself. Suddenly I envied him, I envied his way of living, and I hoped I could have some relationship with him, with his family, I didn’t know really why, and what it really meant.

 

        Then Tuân left aside his toys when he was tired of them. He led me to his room, which was also his sister’s. Seeing the books and school stationery on the table and the shelves, I thought that it was a student’s studio. But what mostly drew my attention in the room was the enlarged portrait photo on the wall. The photo in itself was not special, but what made it special to me was that it was Lien-Hy’s portrait. I stood perplexed, silently hesitating while Tuân showed me his picture books, cheerfully chirping away beside me. I became suddenly thoughtful, I didn’t know why, because at the age of ten, I could not truly analyse my state of mind. Tuân took my hand and pulled me down on the bed.

 

        ‘Sit down here, and look at these beautiful pictures.’

 

        He told me stories from his picture books, as he had heard from his father. But with his way of tale telling hopping from one subject to the next, plus my kind of stupefied state of mind, I didn’t take in a single word he said. I was only aware of a strange newly born emotion I felt in me. Then from time to time I turned around and moved closer and closer to the pillow which bore the sky blue embroidered initials    “ LH ” in the corner. I felt a warm sensation flowing throughout my body.

 

        The wall clock struck ten.  Although I didn’t want to part from this particularly attractive room, something, on the other hand, made me fear that perhaps it wouldn’t do to linger; I got up and left the room, leaving the cigar box on the bed where I had been sitting, pretending I had forgotten it.

 

        I went home in the stillness of the world that was enclosing me and the seething emotions in my heart, the heart of an elementary class schoolboy.

 

        What had happened during these last two days is not really the subject of my story for, in itself, it was insignificant.

 

        Since that day on, I felt that I wanted to be closer to Tuân. That was not difficult for me, but paradoxically, the closer I became to him, and the more opportunities I had to play with him, the more I felt that it was not enough for me and that it was not my true desire.

 

          From then on, every time I talked to my sister, I tried to turn the conversation to subjects concerning Liên-Hy or having something to do with her. My sister was two years older than me, and we were very close to each other. And I knew that she was a friend of Liên-Hy’s too, even though there was a difference of three years in their ages. Liên-Hy liked my sister very much. Sometimes she came to ask my sister about her homework, or to show her new knitting or embroidery patterns. Every time after her visit, I lingered around my sister trying to know what her visit was about, what she had said, but each time I learned nothing more than homework or knitting and embroidery patterns. Normally I should have tried on these occasions  to  find  ways  to  come  near  my  sister  and  join  in their conversation. It was the other way round: I lost all my normal countenance. Even when I was doing something very important, I would drop it at once and run to the rear garden to hide myself. I wanted Liên-Hy to feel free so that she could stay longer with my sister. I feared that my presence could make her feel uneasy and would make her leave quickly. Sometimes I tried to get a look at her through a slit in the bamboo woven wall of our house.

 

- - -

To be continued

 

 

 

 

The First Thunder Of Summer (2nd part)

 

 

 

 

 

One morning near Christmas time, I was playing on the threshold, admiring my aeroplane that worked with a rubber string, a new creation of mine, when Liên-Hy and Tuân entered the gate. I felt very embarrassed but managed to pull myself together thanks to Tuân’s prompt reaction. He broke free from his sister’s hand and rushed towards me. I had just time to stand up to make room for her to come into the house where my sister greeted her. This time, thanks to Tuân’s presence, I didn’t have to hide in the rear garden, but was able to play freely on the front yard, knowing that from the window, Liên-Hy could easily look at me, or I could easily be seen by her.

 

I showed Tuân my new-made toy to impress him. In fact I wanted to make an impression on Liên-Hy. I imagined that she would undoubtedly admire my intelligence and skill, but I dared not look into the room to know whether she looked at me or not. Tuân asked me to let him try it out. I handed it to him after rewinding the rubber string carefully. But I didn’t know what he did wrong when he launched the plane; the result was that instead of flying up, it went straight on the level and came crashing against the window sill, damaging the wings and breaking the tail. I rushed to the window to pick it up, and allowed myself a quick look into the room. Liên-Hy was sitting facing my sister, with her back to the window, indifferent, speaking to my sister as if  nothing special was going on.

 

And so, that meeting between Liên-Hy and I happened and ended in the simplest way possible. I learned that Liên-Hy had come to ask my sister to mend a woollen jumper of hers. A woollen jumper in a faded red colour. I can see it now in my mind’s eye, how its knitting pattern was, and where the woollen thread had been broken.

 

After she had left, and taking advantage of the absence of my sister (who was doing the washing in the rear garden), I stealthily approached the woollen jumper, delicately took it in my hand and lifted it to my face.  A soft  perfume filled my lungs,  it was difficult to say which kind of perfume, but an indescribable delightful sensation overcame me. I didn’t know why at that moment I was so bold, like a drunken man unaware of what he was doing, I pulled the jumper over my head, but it was too small and my head couldn’t get through. I took it off, and felt that something got caught across on my face. It was a long hair, surely it was Liên-Hy’s hair that had stuck on the jumper long ago. I promptly took the hair and placed it reverently between two sheets of one of my copybooks.

 

And so, small anecdotes of my childhood had nothing really special. They only showed small developments of a young soul that had not yet taken shape.

 

Days and months passed by with joy or sadness according to the state of mind of a young boy facing  nature and everything around him, and sometimes even facing his own childlike, fantastic thoughts and imaginations.

 

My leisure activities had changed. On days off school, instead of spending my time, all day long, at the carpenter’s or at the blacksmith’s workshops to immerse myself in the fabrication of toys, I spent them reading. The “Pink Books” with fairy tales and fantastic stories enriched my thoughts and nursed my imagination. I was haunted by the images of golden castles, jade towers, springs of eternal life … And every time, when I thought of the characters in these tales I was always hoping or imagining that I was the prince of a small country, and that Liên-Hy was the princess of a neighbouring one, or that I was a tiny young king and she was his beloved tiny young queen.

 

So, the escapism of my soul and the development of my imagination were in such full swing like a star crossing the firmament in its endless course…

 

… Spring was driving away … and summer was coming …

 

Kites were already seen flying in the sky, and the perfume of newly cut sheaves of rice drying on the farmers’ clay yards filled the atmosphere and added its special note to the charm of the countryside. This year the days of transition between the two seasons seemed rather unusual.  Spring seemed to have left a little earlier and summer was coming in a rush.

 

One afternoon… one afternoon that was ending spring and announcing the arrival of summer… It was particularly hot. The western sky was red, with a cover of  grey-black clouds. It felt to me like some remote country in that corner of the globe was on fire. There was no wind. The kites, losing height, were floating down uncertainly like wounded birds. The bamboo trees in front of the pagoda were motionless like in the images in Chinese ink-drawn pictures. We were playing football on a newly harvested rice field.

 

Suddenly a crash of thunder broke out and its rumble echoed and reverberated through space up to the innermost places in my heart. A whirlwind rose up and darkened everything with dust and sand.

 

We stopped our game at once, at a very critical moment of the match. A premonition, an intuition or an obscure invisible force unknown to me urged me to leave the game at once. I rushed home, very uneasy and anxious. I had the precognizant feeling that something was waiting for me at home, but what ?  I didn’t know, or perhaps my parents were having a heated argument ?

 

When I reached the gate, I caught sight of a small figure. It was Liên-Hy. She was sitting as usual on the bed with my sister. And also, as usual when she came without Tuân, I rushed to the rear garden, and peered through the slit in the bamboo woven wall. I felt very hot for having played during the whole afternoon and for having run a long way home from the rice field, but suddenly I felt an icy stream flow through my body and cold sweat streamed down. I heard my sister call out to my mother who was in the kitchen:

 

‘Mother ! Have you put away Liên-Hy’s blue Bombay silk tunic I had hanged on the peg ?’

 

My mother seemed embarrassed and had not yet answered when my sister dashed to the kitchen and whispered something in her ear. Then my sister returned to the room, I noticed that she was looking pale. She said to Liên-Hy with an effort to sound normal:

 

“I’ve already made the bow, the only thing to do now is to stitch it to the tunic.  This morning as I had to go out, my mother put it away in the chest, for safety. Stay here a moment, when my father comes back, I’ll take the key from him and give it to you. Or else, if it’s not urgent, I’ll bring it to you tomorrow ?’

 

I started thinking hard, trying to understand what was happening.   Liên-Hy’s soft and anxious voice reached me:

 

‘I need it for tomorrow morning, I’m marching in the “Vạn-Thọ” parade celebrating the king’s birthday. As it’s not late yet, may I stay and wait for your father ?’

 

My sister nodded reluctantly. I knew that something was happening in the house and it didn’t sound good at all. Then suddenly my sister got up purposefully. She took Liên-Hy’s hand and said:

 

‘Come with me. Let’s walk to the market, maybe we’ll come upon my father?’

 

The two of them left. My mother rushed into the room, rummaged around for a moment then called for me. She handed me a parcel wrapped in a shawl that I had seen my sister wear in the previous cold days, then she instructed me in a whisper:

 

‘Take this to ‘aunt’ Hanh and tell her to kindly keep it as security in exchange for the parcel I gave her yesterday.’

 

I obeyed.

 

Mrs. Hanh, who was the village’s pawnbroker, asked me in a tone usual to a rich and very busy lady:

 

‘Isn’t it the blue Bombay silk tunic your mother gave me yesterday? What’s all this fuss about?’

 

Stunned, I didn’t know what to say, but she had already opened my parcel to check. I saw a black gabardine tunic, and a pair of white cotton trousers. Those were the only clothes I usually wore to go to school and which I would wear tomorrow to take part in the “Vạn-Thọ” parade, and to receive sweets and cakes as usual like the previous years. Thunderstruck, I couldn’t help tears  pouring down my face.

 

Mrs. Hanh agreed to the exchange, then she took another parcel from the cupboard, which was wrapped in a worn-out sheet of newspaper and handed it to me. Sadly I took it and walked out of her shop. On the way home, I gazed down at the packet.  Through the splits of the torn newspaper the blue Bombay silk material obscured my view. I shivered with cold. My feet became like lead, so heavy that I wondered whether I could drag them home. I thought hard and a deep sadness and despair drained away my breath.

 

A deafening thunderclap crashed, tearing off the sky, and drops of rain started falling down. I broke out and ran straight home. I handed the parcel to my mother, and went to the rear garden. I sat there, in a corner, and wept silently in darkness through the whole evening.

 

***

 

The next day, I stayed motionless in my bed as if sick, listening to the chants of ranks upon ranks of schoolboys and girls from my school and others which echoed and reverberated from the rock dam to me through the bright morning sunlight:

 

“ Long live the King ! ”… “ God save Viêt-Nam ! “ …

 

I silently wept and wondered:

 

“Among the crowd listening to these chants, is anyone aware that my voice is missing ?”

 

From that moment onward, a distressing thought overwhelmed me:

 

“Good bye for ever  … childhood … and … illusions !

 

 

THE END

 

 

La Première Foudre de la Saison

 

Traduction réalisée par Kitty

 

 

 

 

J’ai une phobie que je n’arrive pas à surmonter, c’est la peur de la foudre. Je ne crains pas celle qui déchire le ciel et qui amène avec elle des pluies diluviennes, mais plutôt celle dont les grondements et les échos se succèdent à travers les vallées, éclatant depuis un horizon rougeâtre à la fin d’une journée de chaleur étouffante annonçant l’arrivée de l’été, comme aujourd’hui.

Je n’ai jamais su d’où me vient cet état d’âme, mais chaque année à l’arrivée des premiers jours d'été, la vue d'un tel spectacle fait remonter en moi un souvenir qui a mis fin à mon enfance au village natal. Une anecdote insignifiante mais qui a transformé précocement ma vie de pré-adolescent en celle d’un adulte, comme un jeune fruit qui a trop tôt quitté sa branche avec encore sa robe veloutée et poudreuse pour mûrir dans une jarre à riz, sans que son jus acide puisse jamais se transformer en sucre.

 

***

 

A cette époque, je n’étais encore qu’un écolier dans ses dernières années d’école primaire. Mon village se trouvait sur la berge de la rivière Binh-Luc, un affluent de la rivière des Parfums. Mais en réalité, une digue de pierre solidement maçonnée les séparaient. Chaque année, la saison des pluies était une occasion d’amusements et de joie mélangée de peur pour nous, les enfants du village. Jour et nuit nous écoutions gronder la rivière avec ses chutes d’eau. Elle gonflait et devenait immense comme une mer, transformant le village en un minuscule îlot. Des pluies incessantes tombaient jour et nuit, mais nous, en groupes de trois ou quatre, jouions et pataugions dans l’eau. Ou bien nous suivions nos parents pour ramasser du bois que les flots amenaient depuis les montagnes lointaines. Parfois nous passions des heures à regarder les barques bondées de passagers tanguer dangereusement sur les vagues de la rivière en crue. Malgré notre jeune âge, il nous arrivait parfois de ne pouvoir dormir la nuit, hantés par les grondements sourds de la rivière et l’image des barques sombrant dans les flots, emportant leur passagers.

Et pourtant, quand nous entendions annoncer que la digue allait être inondée, nous étions tous secrètement transportés de joie à l'idée qu'il y aurait sûrement des journées spéciales sans école.

Un jour, la crue était particulièrement importante, et aucune barque n’osait traverser la rivière. Dans le village, l’eau montait jusqu’à nos genoux. Bien sûr, pour nous autres, enfants, c’était comme une journée de foire avec beaucoup de distractions. A l’exception des personnes très âgées et des très jeunes enfants qui ne pouvaient pas patauger dans l’eau, tout le monde était dehors, soit pour jouer comme nous, soit pour ramasser du bois comme les adultes.

Complètement nu, je faisais semblant de conduire une voiture tout en m’éclaboussant. Derrière moi étaient trois ou quatre autres garçons de mon âge et aussi de mon école. Nous nous tenions par la taille, les uns derrière les autres et nous courions ainsi à travers le quartier, à la façon d’un convoi. Nous nous amusions tellement que nous oubliions qu’il y avait dans le village des filles de notre âge, et que pendant les jours ordinaires, quand nous les rencontrions, nous les garçons, ou elles, les filles, nous comportions déjà avec réserve et timidité.

Arrivant au coin d’une rue, nous ralentîmes en criant, imitant le klaxon d’une voiture avant un virage dangereux. Soudain, j’entendis quelqu’un crier mon nom, en même temps qu'il me touchait le côté :

– Lâm ! Laisse moi me joindre à vous !

Je me retournai, sans aucun étonnement :

– Ah, Tuân ! Monte vite ou le convoi va partir sans toi.

Ainsi notre convoi avait un nouvel élément. Mais, comme il était petit – il avait trois ans de moins que moi – j’aurais dû l’intégrer à la queue du convoi. Au lieu de cela, je le laissai prendre place directement après moi. Il dut faire un effort pour arriver à entourer ma taille avec ses bras, et celui derrière lui eut à se courber pour entourer la sienne.

A partir de ce moment là, notre convoi ne roula plus convenablement, soit à cause de la différence de taille des participants, soit à cause d’une autre raison obscure qui m’échappait. La seule chose dont j’étais conscient, c’était que Tuân portait un short bleu avec des bretelles, alors que nous tous, moi y compris en tête de convoi, étions nus comme des vers.

Arrivé au marché, je décidai, sans raison, d'interrompre le jeu, et partis en courant vers la maison. Tuân qui venait à peine de se joindre à nous, était très déçu. Il m’appela, mais je continuai à courir, sans répondre. Après avoir enfilé en vitesse un caleçon, je retournai au marché où les autres étaient encore là, se demandant pourquoi notre convoi ne fonctionnait plus.

Je pris Tuân par la main et l’emmenai à l’écart des autres. Quand nous fûmes hors de portée, je lui demandai :

– Par quel toupet de gamin as-tu osé venir seul ?

– J’avais envie de jouer avec vous, mais mes parents ne me l’autorisent pas, alors je me suis faufilé dehors, me répondit Tuân en sautillant joyeusement sur ses pieds.

– Et si tes parents s'en étaient aperçu ?

Il n’entendit pas ma question, mais me montra du doigt une petite boîte en bois flottant sur l’eau, à quelques mètres de nous. Je me précipitai pour la ramasser. C’était une boîte à cigares vide. Tuân fut ravi, mais aussitôt, je me demandai à quoi elle pouvait bien servir. Je me souvins avoir déjà vu, chez certains de mes amis riches, de telles boîtes avec les mots « Le Plumier » joliment gravés dessus.

Je retournai vers Tuân :

– Cette boîte est complètement mouillée, je vais la sécher et je te la rapporterai dans quelques jours. Et puis, si tu l’emportes maintenant à la maison, tes parents vont savoir que tu es allé dehors.

Soudain, un choc violent me fit très mal dans le dos: quelqu'un m'avait lancé une pierre. Je cherchai du regard à repérer le coupable quand une rafale de rires et de moqueries éclata depuis l'arrière du petit temple du marché :

– Hé ! Hé ! Lâm le lèche-botte !

Très étonné, je ne compris pas pourquoi on m’appelait « lèche-botte ». Et de qui étais-je censé lécher les bottes ? Je me retournai, il n’y avait personne à part Tuân et moi. On ne pouvait pas avoir deviné mes pensées secrètes concernant cette boîte. Et même si cela avait été le cas, ce n’aurait pas été une raison suffisante pour m’appeler « lèche-botte ». Ou peut-être imaginait-on que je léchais les bottes de Tuân parce que son père était maître dans une école en ville. De
toute façon, je sentis que mon amour-propre avait été blessé  et ma rage  fut prête à exploser. Je devais montrer à tout le monde que j’étais un héros, particulièrement en présence de « quelqu’un » comme Tuân,  même si jusqu’à présent je n’avais encore jamais gagné aucun combat contre un garçon de mon âge. Et voilà qu’ils étaient à quatre contre moi.  Tuân parut terrorisé et me tira par la main pour m’entraîner ailleurs.  Mais cette  réaction m’incita au contraire à rester. Je me retournai pour les affronter, une main sur la hanche, criant :

– Lèche-botte vous-mêmes !

Aussitôt ils se précipitèrent tous vers moi, menaçants. Par chance, à cet instant, une voix cria depuis un petit kiosque de thé. C'était celle de M. Tinh, un membre du peloton de la milice du village :

– Hé ! Les garçons là-bas ! Vous voulez vous battre ? Je vais vous enchaîner tous et vous enfermer en haut du poste de garde !

Rassuré, je me considérai comme ayant gagné la bataille.

Le lendemain, les eaux s’étaient beaucoup retirées. Les barques pleines de passagers recommencèrent à faire la navette entre les deux rives de la rivière. Les élèves qui étudiaient en ville retournèrent à leurs tâches. Ce n’était pas mon cas, car mon école se trouvait dans un quartier assez bas du village où certaines rues ainsi que mon école étaient encore inondées. J’avais donc droit à quelques jours supplémentaires. Cependant, ce matin là, me levant aussi tôt que d’habitude, je me rendis jusqu'à la rue longeant la berge de la rivière, avec d’autres personnes qui venaient évaluer les dégâts causés par la crue. Je désirais secrètement croiser Tuân qui devait passer par là avec sa sœur. J’avais la boîte à cigares dans ma main. Dans la boîte j’avais glissé un petit mot disant que je la lui offrais. Aujourd'hui, en y repensant, je trouve que c’était vraiment ridicule de ma part. Mais au moment où j’avais reposé ma plume après avoir écrit ces mots, j'avais pensé avoir fait quelque chose de vraiment  « sublime ». Tuân n’était qu’un élève du cours préparatoire, et mon écriture, à cette époque, n’était peut-être même pas assez claire pour qu’il puisse la déchiffrer ! Je savais cela, mais mon intention était surtout que Tuân gardât quelque chose de moi, ou ayant un rapport avec
moi. Je ne savais pas pour quelle raison.

Ayant attendu un moment, je commençais à désespérer, et pensais rentrer à la maison, mais un vague espoir m’incita à longer la rivière vers sa maison. Arrivant près de l’atelier du forgeron, je vis de loin la silhouette d’une petite fille de mon âge portant un long imperméable. Je pensai que c’était Liên-Hy, la sœur de
Tuân. Mais bizarrement Tuân n’était pas avec elle. Je me précipitai pour me cacher dans un coin de l’atelier, attendant que Liên-Hy passât. Puis, je sortis de ma cachette et la suivis silencieusement, la boîte à cigares dans la main, ne sachant que faire.

Au bout d’un moment, elle regarda tout autour d’elle, sans intention particulière,  et rencontra mon regard qui la fixait intensément. Son expression était d’une complète indifférence, au point que je me demandai si elle m’avait reconnu. Cependant, je ressentis  une émotion difficile à décrire, un pincement d’allégresse mêlé à la fois à une pointe de reproche en direction de Liên-Hy qui ne semblait pas m’avoir reconnu , et à un peu de honte  au souvenir du qualificatif « lèche-botte » dont les garçons m’avaient affublé le jour précédent.

J’étais perdu dans mes pensées, quand un klaxon de bicyclette me fit sursauter. Me retournant, je vis M. Minh, le père de Liên-Hy et de Tuân. M. Minh était un maître d’école gentil et jovial de nature. Il m’aimait beaucoup, car je n’étais pas un enfant turbulent, ni un garçon insolent. Quelquefois il passait voir mes parents chez nous, en tant que notable du village, pour parler de mes études. Tout décontenancé, ayant particulièrement l’impression d’avoir été surpris à faire quelque chose d’illégal, je ne sus quoi lui répondre quand il lança:

– Ne vas-tu pas à l’école aujourd’hui, Lâm ?

J’entendais encore sa voix résonner quand il me dépassa rapidement. Hésitant un moment sur place, je regardai la silhouette de Liên-Hy et la bicyclette de M. Minh se perdre derrière le petit temple du village. Je pensai alors à Tuân. Pourquoi n’allait-il pas à l’école avec sa sœur ? Avait-il pris froid en jouant dans l’eau hier ? Un sentiment de culpabilité m’envahit. Je courus d’un trait jusqu’à chez lui, pour essayer de savoir pourquoi il n’était pas allé à l’école, ou s’il n’était pas malade. A mon grand soulagement, il allait bien, ses parents lui accordaient une journée de plus, tout simplement en raison du mauvais temps.

Je patientai sous les bambous devant le portail de sa maison. Des rafales de vent me douchaient, faisant tomber sur moi ce qu’il restait d’eau dans les feuillages après la pluie de ce matin-là. Je grelottais de froid mais patientais dans ma cachette. Je sifflai un air scout, et Tuân apparut sur le seuil de la porte, hésitant. Je sortis de ma cachette, en lui tendant la boîte à cigares. Voyant que c’était moi, il courut  dans ma direction. J’entendis en même temps la voix de Mme. Minh qui l’appelait de l’arrière de la maison, me faisant craindre un instant que je ne sois pas venu au bon moment.

Tuân paraissait inquiet. Il m’attrapa la main et m'entraina vers sa  maison. Je n’eus pas le temps de protester, Mme Minh arrivant sur le seuil au même moment que nous. Tuân s’empressa d’expliquer la situation :

– J’ai demandé à Lâm de venir jouer avec moi.

Timidement, je suivis Tuân à l’intérieur. Les adultes de la maison, voyant que je n’étais qu’un enfant nous laissèrent tranquilles, sans plus se préoccuper de nous.

Tuân me montra tous les coins et recoins de son domicile. Je fus émerveillé. En réalité, il n’y avait rien de très spécial, mais comparé à la simplicité et au dépouillement de la mienne, ce que je voyais chez lui me paraissait luxueux. L’extérieur m’était familier. Combien de fois avais-je assisté à des feux de camp dans la cour en terre battue ! J’étais à cette époque louveteau et M. Minh était mon chef de troupe, mais je n’avais jamais encore vu l’intérieur du domicile. Quelquefois j’avais bien essayé d’imaginer comment cela pouvait être, mais mon imagination était bien loin de la réalité.

Durant toute cette matinée je passai d’un émerveillement à un autre. Tuân me montra une caisse remplie de beaux et « vrais » jouets joliment façonnés et peints, fonctionnant à l'aide de mécanismes compliqués. J’étais fasciné en pensant aux miens, plus modestes, tous inventés et fabriqués par moi-même... Je l’enviai, lui et sa façon de vivre. Je fus pris du désir brusque d'être plus proche de lui et de sa famille, sans comprendre vraiment pourquoi.

Lorsqu’il en eut assez de ses jouets, Tuân m'emmena dans sa chambre, qui était aussi celle de sa sœur. Voyant les livres et les fournitures scolaires sur la table
et les étagères, je me crus dans le studio d’un étudiant. La chose qui attira le plus mon attention fut le grand portrait sur le mur. En réalité, il n’avait rien de particulier, mais ce qui le rendait spécial, c'était qu’il s’agissait du portrait de Liên-Hy. Tuân me montra ses livres d’images, babillant sans cesse à mes côtés, alors que j’étais, tout d’un coup, devenu pensif. Je ne savais pas pourquoi – à dix ans, on n'analyse pas clairement ses états d'âme…

Tuân me tira par la main vers le lit :

– Assieds-toi et regarde ces livres d’images.

Il me raconta les histoires de ses livres comme son père les lui avait racontées. Mais à la façon d’un enfant, décousue, sautant du coq à l’âne : je ne comprenais rien. Je n’étais conscient que d’une étrange et nouvelle émotion que je sentais naître en moi. Peu à peu  je me tournais et me déplaçais progressivement vers l’oreiller qui portait dans un coin les initiales “ L.H ”  joliment brodées de fils bleus. Je sentis un délicieux courant chaud traverser tout mon corps.

L’horloge sur le mur sonna dix heures. Je ne voulais pas vraiment quitter ce lieu si attirant, mais d’un autre côté je pensai qu’il n’était peut-être pas convenable
de rester trop longtemps. Je me levai et allai vers la porte, laissant la boîte à cigares sur le lit, là où j’étais, faisant semblant de l’avoir oubliée.

Je revins à la maison, enveloppé dans la tranquillité d’un monde qui m’enserrait, moi, le cœur bouillonnant d’émotions. Les émotions d’un garçon en école primaire.

 

- - -

(à suivre)

 

 

 

 La Première Foudre De La Saison (suite)

  

 

A partir de ce jour-là, je ressentis le besoin d’être plus proche de Tuân.. Ce n’était pas très difficile pour moi de réaliser ce souhait. Mais paradoxalement, plus j’étais proche de lui, plus j’avais d’occasions de jouer avec lui, plus je réalisais que cela n’était pas suffisant, et que ce n’était pas mon vrai désir.

Chaque fois que je parlais avec ma sœur, je cherchais à orienter la conversation vers Liên-Hy. Ma sœur avait deux ans de plus que moi, mais nous étions très proches l’un de l’autre. Je savais aussi qu’elle était amie avec Liên-Hy, bien qu’elles eussent trois ans de différence d’âge. Souvent, Liên-Hy venait voir ma sœur pour lui demander de lui montrer de nouveaux points de tricot ou de broderie. Aussi, après chaque visite de Liên-Hy, je m’attardais souvent auprès de ma sœur pour essayer de connaître le but de sa venue, ce qu’elle avait dit, mais à chaque fois je n’apprenais rien d’autre que des histoires de tricot ou de broderie. Normalement en ces circonstances j’aurais pu venir auprès de ma sœur et essayer de me mêler à leurs conversations. Au contraire, je perdais toute ma spontanéité. Même lorsque j’étais en train de faire quelque chose de vraiment important, je m’interrompais tout d’un coup et courais me cacher derrière la maison afin qu’elle ne se sentît point gênée, et qu’elle pût rester plus longtemps. J’avais peur que ma présence ne la gênât et ne la fasse partir plus tôt. Quelquefois, je collais un œil à une fente de la cloison en bambou tressé pour essayer de la regarder.

Un matin pendant les vacances de Noël, j’étais sur les marches devant la maison, en train de jouer avec un avion fonctionnant avec une lanière de caoutchouc, un nouveau jouet que j’avais construit moi-même, quand Liên-Hy et Tuân apparurent au portail... J’étais embarrassé, mais heureusement devant la spontanéïté de Tuân, je me suis ressaisi. Il se libéra de la main de sa sœur et se précipita vers moi. J’eus juste le temps de me lever pour laisser passer Liên-Hy qui entra dans la maison où ma sœur l’accueillit. Cette fois-ci, grâce à la présence de Tuân, je n’eus pas à me cacher dans la cour de derrière. Au contraire je me sentis capable de jouer librement avec lui dans la cour, sachant qu’à travers la fenêtre de la chambre de ma sœur Liên-Hy pourrait me regarder facilement, ou qu’en tout cas je pouvais aisément être vu par elle.

Je fis une démonstration de mon avion, pour épater Tuân. En réalité je voulais surtout impressionner Liên-Hy. J’imaginais qu’elle devait assurément être frappée par mon intelligence et mon ingéniosité, mais je n’osais pas regarder à l’intérieur de la chambre pour vérifier si elle m’observait ou pas. Tuân me demanda de lui laisser faire voler l’avion. Je lui tendis le jouet après avoir remonté avec précaution la lanière élastique. Je ne compris pas ce qu’il fit de mal en lançant l’avion: non seulement celui-ci ne décolla pas comme prévu, mais vola horizontalement et vint s’écraser sur le rebord de la fenêtre, les ailes abimées et la queue cassée. Je me précipitai pour le ramasser, et profitai de l’occasion pour jeter un rapide coup d’œil à l’intérieur de la chambre. Liên-Hy était assise face à ma sœur, le dos tourné à la fenêtre, elle bavardait tranquillement comme si de rien n’était.

Ainsi cette rencontre se déroula et se termina de la façon la plus simple du monde. J’appris qu’elle était venue demander à ma sœur de raccommoder un vieux tricot lui appartenant. Un pull-over en laine d’une couleur rouge délavé dont je peux, encore aujourd’hui, visualiser en pensée le motif du tricot jusqu’à l'endroit
où le fil s’était rompu.

Après son départ, profitant de l’absence de ma sœur occupée à faire la lessive dans l’arrière-cour, je m’approchai discrètement du tricot, le soulevai délicatement
et l’approchai de mon visage. Un parfum subtil emplit mes poumons et une sensation enivrante envahit tout mon être. Je ne sus pas pourquoi j’étais si hardi, et tel un ivrogne, je glissai le vêtement sur ma tête, mais il était trop petit pour moi, et ma tête ne pouvait pas y passer. Je l’enlevai, mais quelque chose s’accrocha à mon visage. C’était un long cheveu. Sûrement un cheveu de Liên-Hy resté là depuis longtemps. Je le prélevai délicatement et avec vénération le mis entre deux pages d’un de mes cahiers.

Voilà quelques souvenirs que j’ai gardés de cette époque, insignifiants somme toute, mais ils réflètent l’évolution d’une âme qui n’avait pas encore pris forme.

Des jours et puis des mois passèrent, empreints d’émotions tantôt tristes tantôt lumineuses selon l’état d’âme d’un jeune enfant devant la nature, devant le spectacle vivant qui l’entourait et parfois même devant ses propres pensées et ses imaginations fantasmagoriques.

Je commençais à changer de loisirs. Les jours sans école, au lieu de passer tout mon temps chez le charpentier ou le forgeron à fabriquer mes jouets, je
préférais lire. Les livres de la «  Bibliothèque Rose » aux histoires extraordinaires enrichissaient mes pensées et nourrissaient mon imagination. J’étais hanté par les châteaux d’or, les tourelles de jade, les ruisseaux de longue vie... Et chaque fois que je pensais aux héros de ces livres, je ne manquais jamais d’imaginer ou de rêver que j’étais un petit prince d’un de ces pays, et que Liên-Hy était une petite princesse d’un pays voisin, ou que j’étais un petit roi et elle sa petite reine
bien aimée.

L’évasion de mon âme et le développement de mon imagination étaient en plein essor comme une étoile traversant le firmament dans sa course éternelle.

… Les jours passèrent… Le printemps nous quittait, et l’été s’annonçait … On voyait déjà des cerfs-volants planer dans le ciel. Le parfum des bottes de riz séchant
au soleil dans les cours des fermes embaumait l’atmosphère et s’ajoutait aux charmes de la campagne. Les jours de transition entre les deux saisons cette
année-là me parurent différents de ceux des autres années. Le printemps semblait s’en être allé hâtivement, et l’été venir tôt.

Un après midi … l’après-midi qui mettait fin au printemps et amenait  l’été … Il faisait une chaleur oppressante. Nous étions en train de jouer au foot sur une rizière qui venait d’être moissonnée. Le ciel à l’ouest était rouge et couvert de nuages noirs. J’avais l’impression qu’un lointain pays de cette partie du globe était en feu. Pas un souffle de vent. Les cerfs-volants, incapables de garder de la hauteur voletaient hésitants, comme des oiseaux blessés. Les bambous devant la pagode étaient immobiles comme sur une peinture à l’encre de Chine. Soudain un éclair éclata à l’horizon, et les roulements du tonnerre résonnèrent jusqu’au tréfonds de mon âme. Un tourbillon de sable s’éleva obscurcissant tout autour de nous.

Nous arrêtâmes notre jeu à un moment intense du match. Un pressentiment, une intuition, ou une force obscure m’incitait à quitter le jeu. Je courus droit à
la maison. Mon cœur battait la chamade. J’étais très inquiet, je ne savais pas pourquoi. Je pressentais qu’il se passait quelque chose de grave à la maison,
mais quoi, je ne savais pas. Peut être mes parents étaient-ils en train de se disputer ?

Arrivant au portail, j’aperçus la silhouette de Liên-Hy assise sur le lit de ma sœur, comme d’habitude. Et comme d’habitude je courus à l’arrière de la maison et collai mon œil à la petite fente dans la cloison de bambou tressé. J’avais très chaud pour avoir joué tout l’après-midi sous le soleil et couru un long chemin depuis la rizière jusqu’à la maison. Mais soudain, je sentis un frisson glacé traverser mon corps. Des sueurs froides me ruisselèrent de la tête aux pieds. Ma sœur éleva la voix pour demander à ma mère qui était dans la cuisine :

– Maman ! Avez-vous rangé la tunique bleue en soie de Bombay que j’avais accrochée sur la patère ?

Ma mère parut embarrassée. Elle n’eut pas le temps de répondre que déjà ma sœur se précipitait dans la cuisine et lui chuchotait quelque chose à l’oreille. Puis
elle revint dans sa chambre. Elle était pâle. Elle s’adressa à Liên-Hy sur un ton qu’elle voulait normal.

– J’ai déjà fait le nœud, il ne reste plus qu’à le coudre sur la robe. Comme ce matin j’ai dû sortir, ma mère l’a rangée dans le coffre, par simple précaution. Si tu peux attendre un petit peu, que mon père rentre, je lui demanderai la clé pour l’ouvrir ... Ou si ce n’est pas très urgent, je te l’apporterai demain chez toi ?

Je m’efforçai d’imaginer et de comprendre ce qui se passait. La voix douce et anxieuse de Liên-Hy me parvint :

– Demain je dois participer à la parade « Vạn Thọ » pour souhaiter la longue vie au roi. Comme il est encore tôt, puis-je rester et attendre que ton père rentre ?

Ma sœur acquiesça à contre cœur. Je sentis qu’il y avait quelque chose qui ne tournait pas rond. Puis ma sœur se leva et prit la main de Liên-Hy :

– Viens avec moi, on va aller jusqu’au marché voir si on ne le croise pas?

Et les deux sortirent de la maison. Ma mère se précipita dans la chambre, fouilla un moment puis m’appela. Elle me donna un petit paquet enveloppé dans le châle que j’ai souvent vu porté par ma sœur pendant l’hiver. Elle me chuchota à l’oreille :

– Apporte ceci à ‘tante’ Hanh, et dis lui gentiment de bien vouloir le garder comme gage à la place du paquet que je lui ai donné hier.

Je lui obéis. Mme. Hanh, une prêteuse sur gages du village, me demanda avec l’air habituel d’une riche dame très affairée:

– Est-ce la tunique bleue en soie de Bombay que ta mère m’a apportée hier ? Quelle complication !

Interdit, je ne sus quoi lui répondre alors qu’elle ouvrait déjà mon paquet pour vérifier. Je vis une tunique en gabardine noire et un pantalon en coton blanc. C’était les seuls vêtements que je portais tous les jours pour aller à l’école, et que j’allais mettre le lendemain pour participer à la parade « Vạn Thọ » et
recevoir gâteaux et bonbons comme les années passées. Des larmes ruisselèrent sur mon visage sans que je puisse les retenir.

Mme Hanh accepta l'échange, fouilla dans son armoire et me donna un paquet enveloppé dans un vieux papier journal. Je pris le paquet sans mot dire et sortis de chez elle. A travers les déchirures du papier, la texture de la soie de Bombay bleue m’obscurcit la vue. Je tremblai de tout mon corps. Mes jambes étaient soudainement devenues lourdes comme si elles étaient faites de plomb, si lourdes que je me demandais si j’arriverais à les traîner jusqu’à la maison. Des idées et des sentiments désordonnés m’envahirent l’esprit. Je me sentis anéanti.

Tout d’un coup, un coup de tonnerre assourdissant éclata, la foudre déchira le ciel, et des gouttes de pluie commencèrent à tomber. Je tressaillis et courus d’un trait jusqu’à la maison. Je donnai le paquet à ma mère et allai derrière la maison. Je m’assis par terre dans un coin et pleurai en silence, dans l’obscurité. Longtemps.

 

***

 

Le lendemain,  je restai allongé dans mon lit, engourdi tel un malade. écoutant les ovations psalmodiées par les vagues successives d’élèves de mon école et d’autres écoles, que le vent me ramenait en écho depuis la digue  avec la clarté du soleil de ce matin- là:

 

‘Longue vie au Roi’ … ‘Vive le Viet-Nam’ …!

 

Je pleurais silencieusement, me demandant :

‘Dans la foule qui regarde et écoute, est-ce que quelqu’un se sera aperçu qu’il y manque ma voix ?’

Un sentiment amer envahit tout mon être :

 

‘Adieu … enfance et illusions !’

 

 

 

FIN

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

TIẾNG SẤM ĐẦU MÙA

 

TRẦN THANH DIỆU

 

 (Giải thưởng Trung Tâm Văn Bút Việt-Nam - 1965)

  

***

 

 

Tôi có một tệ tính không bỏ được, đó là tính sợ sấm.  Nhưng tôi không sợ những tiếng sấm xé trời, mang theo những cơn mưa tầm tã, mà chỉ sợ những tiếng sấm vang dài, thoát ra từ một bầu trời hổ-hoàng nóng bức, oi ả của những buổi chiều báo hiệu mùa hè như chiều hôm nay.

 

Tôi chưa bao giờ tìm ra nguyên nhân của tâm trạng ấy, nhưng cứ mỗi năm, vào những ngày đầu hè thì cảnh tượng trời đất này thường làm tôi hồi tưởng đến một câu chuyện, hay đúng hơn, một kỷ niệm cuối cùng của những ngày thơ dại trên đất đai, trong thôn xóm của quê hương.  Một câu nhuyện tầm thường nhưng đã biến chuyển cuộc đời tôi từ chỗ chưa kịp thanh xuân đã đến trưởng thành quá sớm, như một trái cây lìa cành với lớp phấn dày bao phủ ngoài da, để rồi chín đi trong thùng gạo hay trong thùng trấu mà chất chát giữa lòng không bao giờ hóa thành đường.

 

***

 

Hồi ấy, tôi còn là một học sinh chỉ gần cuối bậc tiểu học ở một trường làng.

 

Làng tôi ở ngay mé sông Bình-Lục, nhánh của sông Hương-Giang.  Nói là nhánh nhưng kỳ thật con sông của làng tôi bị ngăn cách sông Hương bằng một cái đập xây bằng đá rất kiên cố.  Mỗi năm, về mùa nước lũ là một dịp vừa vui nhộn vừa hoảng sợ cho cái tuổi của chúng tôi, bọn con nít trong làng.  Vui nhộn trong những cảnh sang ngang của khách bộ hành bị nước lớn tràn ngập làm cảng trở sự giao thông.  Ngày đêm chúng tôi không ngớt nghe tiếng nước đổ ào ào như thác.  Mặt sông thì mênh mông.  Phố xá làng mạc như bị thu hẹp lại.  Mưa tầm tả rơi, nhưng chúng tôi vẫn lũ năm lũ ba đi lội nước, hoặc theo cha mẹ đi vớt củi “ rều ”, hoặc có khi đứng hằng giờ ở mé nước mà nhìn ra sông để hồi hộp cho những chiếc đò chở đầy khách cứ chòng chành theo sóng nước.  Tuy thế cũng có nhiều khi, với tuổi của bọn tôi, không làm sao ngủ được với tiếng nước gào thét trên đê, xen lẫn với hình ảnh đắm thuyền hay chết đuối.

 

Nhưng dù sao, cứ mỗi lần nghe tin nước sắp ngập bờ là chúng tôi không khỏi mừng thầm vì có những ngày nghỉ học ngoại lệ.

 

Một hôm, cũng trong ngày nước tràn đập với mực độ khá cao đến nỗi suốt trong ngày ấy không một chiếc đò nào dám chở hành khách sang sông.  Trong làng chúng tôi, mực nước lên tới đầu gối.  Cố nhiên, bọn con nít như chúng tôi mà được một dịp như thế thì cho là vui hơn ngày hội.  Trừ những người già cả và những đứa bé chưa đủ sức lội nước, mọi người đều ra ngoài, hoặc với mục đích thỏa thích như chúng tôi, hoặc với mục đích vớt củi như người lớn.

 

Tôi đang trần truồng chạy nhảy cho tóe nước để làm một chiếc xe hơi lội nước.  Theo tôi là một toán độ ba bốn đứa cùng tuổi và cùng trường.  Cứ thế chúng tôi chạy quanh xóm.  Lúc bấy giờ cái vui thái quá làm chúng tôi quên rằng trong làng cũng có nhiều con gái học sinh với trạc tuổi ngang chúng tôi mà ngày thường mỗi khi có dịp gặp nhau nói chuyện thì hoặc chúng tôi hoặc bọn họ có lúc đã biết tỏ ý rụt rè, thận trọng.

 

Chạy đến ngõ rẽ của đường làng, tôi đi chậm lại, miệng thét lên những tiếng còi cho ra vẻ là xe qua “ cua ”.  Bỗng tôi nghe một tiếng kêu cùng với sự đụng chạm của thịt da vào eo lưng tôi.

 

– Anh Lâm, cho Tư theo với, chờ cho Tư theo với.

 

Tôi ngoảnh nhìn lui không một chút ngạc nhiên :

 

– À, Tư, ừ thì leo lên không có thì xe chạy.

 

Thế là đoàn xe của chúng tôi lại có thêm một ông khách tý hon nữa.  Nhưng đáng lẽ nó nhỏ - thua tôi đến ba tuổi - tôi phải cho nó đeo lưng của đứa nhỏ sau cùng mới thuận. Đằng này tôi lại cho nó đeo vào lưng tôi một cách vất vả, vì nó phải vói lên và thằng sau nó lại phải khòm lưng xuống mới quàng được hai tay vào bụng nó.

 

Từ đó đoàn xa của chúng tôi cứ trục trặc mãi, hoặc vì chỗ bất đồng về chiều cao, hoặc vì một yếu tố tâm lý nào đó tôi không hiểu được.  Có điều tôi nhớ chắc là thằng Tư có mặc một chiếc quần “ sọt ” có giây treo, bằng vải xanh, trong lúc bọn tôi, kể cả tôi là người cầm lái đều trần truồng như nhộng.

 

Đến ngan chợ tôi tự ý giải tán đoàn xe mà trong bọn không ai biết lý do.  Thằng Tư mới dự cuộc chưa được bao lâu nên nó tiếc và gọi tôi, nhưng tôi cứ cắm đầu chạy về nhà.  Sau khi mặc vội chiếc quần cụt lại chạy ra đúng vào lúc cả bọn đang còn ngơ ngác, không hiểu vì sao đoàn xe của chúng lại không chạy nữa.

 

Tôi đến gần thằng Tư, cầm tay nó tách rời khỏi bọn.  Khi đã khá xa, tôi hỏi :

 

– Sao Tư dám đi chơi một mình ?

 

Nó vừa nhảy nhót, trả lời :

 

– Tư thích lội nước mà ba, má không cho nên Tư trốn đi.

 

– Chết !  Lở ra má đánh sao ?

 

Nó không nghe câu hỏi của tôi, đưa tay chỉ một cái hộp gỗ đang trôi bềnh bồng trên mặt nước.  Tôi vội vàng chạy lại nhặt lên, đó là một chiếc hộp gỗ đựng thuốc điếu xì-gà.  Thằng Tư thích lắm, nhưng ngay lúc ấy tôi lại nghĩ đến công dụng của chiếc hộp.  Tôi sực nhớ đến những chiếc hộp đẹp đẽ của những đứa bạn khá giả, có ngăn kéo, có viết chữ “ Le plumier ” ở trên nắp.

 

Tôi quay về phía thằng Tư :

 

– À cái hộp này còn đang ướt lắm, để anh về phơi khô rồi vài ngày nữa anh mang lại cho Tư.  Vả, nếu Tư mang về ngay bây giờ thì ba, má sẽ biết Tư đi lội nước ?

 

Câu chuyện đang như thế thì bỗng tôi nghe một tiếng bịch sau lưng tôi. Đau quá, tôi nhình quanh để tìm thủ phạm ném đá trong khi một loạt cười và bêu tôi vang lên từ sau ngôi miếu nhỏ ở đình chợ :

 

– Lêu lêu, thằng Lâm nịnh … thằng Lâm nịnh !

 

Tôi lấy làm lạ, không hiểu tại sao chúng gọi tôi là nịnh.  Mà nịnh ai ?  Nhìn quanh tôi, chẳng có ai ngoài thằng cu Tư cả.  Không lẽ chúng lại biết thâm ý của tôi về chiếc hộp nhặt được.  Vả lại chỉ như thế cũng chưa đủ để gọi là nịnh.  Tôi đứng lại suy nghĩ “ hay có lẽ chúng bảo tôi nịnh thằng Tư vì ba nó là một thầy giáo và chị nó là một học sinh trường tỉnh ”.  Thật hư chưa rõ, nhưng khi ấy lòng tự ái trẻ con của tôi nổi lên, nhất là trước sự hiện diện của “ một người ” như thằng Tư, tôi phải làm anh hùng, dù xưa nay tôi chưa đánh lộn hơn một đứa nào ngang tuổi tôi ở trong làng cả, huống nữa lúc này chúng nó có những bốn đứa.  Thằng Tư lo sợ kéo tay tôi đi, nhưng trong cử chỉ ấy đã có một động lực gì khiến tôi phải dừng lại.  Một tay chống nạnh, tôi quay về phía bọn kia nói :

 

– Tụi bây nói gì ?

 

Vừa dứt lời thì cả bọn ùa về phái tôi một cách đáng sợ.  Nhưng may thay, lúc ấy có tiếng thét từ trong một quán nhỏ mà tôi nhận ra là tiếng chú kiểm Tính, một hương kiểm trong làng :

 

- Ê !  Tụi bây tính đánh lộn phải không, tao đem cùm cả đám vào điếm canh bây giờ.

 

Cảm thấy yên bụng, tôi tự cho là đã thắng bọn chúng.

 

Ngày hôm sau mực nước đã hạ nhiều, những chiếc đò chở đầy người đã qua lại trên sông.  Học sinh các trường tỉnh đã đi học.  Riêng trường làng của chúng tôi ở miệt dưới Vĩ-Dạ, nhiều quảng đường còn bị ngập nước.  Ngay cả những lớp học của trường cũng còn ăm ắp cả bùn non nên học trò chúng tôi còn được nghỉ thêm vài ngày nữa.  Tuy thế, sáng hôm ấy tôi cũng dậy sớm, ra con đường ở mé sông, xen vào những đám người trong làng đi xem xét tình trạng lụt lội, với ngụ ý chờ thằng Tư, vì biết rằng nó sẽ phải đi học cùng với chị nó.  Cầm cái hộp gỗ ở tay, trong hộp tôi đã cẩn thận viết trên một mảnh giấy, đại ý là tặng cho thằng Tư.  Bây giờ nghĩ lại thì thấy rằng mình đã có một cử chỉ lố bịch.  Nhưng chính lúc cầm viết, viết mấy chữ ấy thì tôi lại tự nghĩ rằng đã làm một việc rất cao : thằng Tư chỉ mới học lớp tư mà chữ của tôi lúc ấy chưa chắc đã đủ rõ ràng để nó xem được.  Biết thế, nhưng mục đích chính yếu của tôi là chỉ cần có một dấu tích gì của mình nơi thằng Tư, không hiểu để làm gì.

 

Chờ mãi, tôi bắt đầu thất vọng đã tính quay về nhà, nhưng không biết một sự lưu luyến nào khiến tôi đi nắp mé sông về hướng nhà thằng Tư.  Vừa đến ngang nhà ông thợ rèn, cách tôi vài trăm thước, có bóng một người con gái nhỏ bằng tôi, mang một chiếc tơi đọt dài đến chân.  Tôi đoán đó là Liên-Hy, chị của thằng Tư.  Nhưng lạ, không có thằng Tư theo sau.  Tôi nhanh chân vội nép ở góc nhà ông thợ rèn, chờ khi Liên-Hy qua khỏi mới bước ra, và cứ thế, tôi theo sau Liên-Hy với cái hộp cầm ở tay mà không biết để làm gì.

 

Đi được một quãng thì Liên-Hy nhìn lui lại một cách vô tư, và bắt gặp cái nhìn nghiêm trọng của tôi đã từ lâu đăm nhìn “ nàng ” ( ! ).  Liên-Hy thản nhiên, thản nhiên đến độ tôi tự hỏi không biết “ nàng ” có nhận ra tôi không.  Dẫu sao tôi cũng cảm thấy một sự gì khó nói, lẫn lộn vừa sung sướng, vừa oán trách, lẫn với một chút mặc cảm khi sực nhớ đến tiếng “ nịnh ” mà bọn trẻ xóm ngoài đã gán cho tôi hôm qua.

 

Đang suy nghĩ vẩn vơ, bỗng một tiếng chuông xe đạp làm tôi giật mình nhìn lui và nhận ra thầy Minh, ba của Liên-Hy và thằng cu Tư.  Thầy Minh tánh vui vẻ, thường ngày rất mến tôi vì cái tính không nghịch ngợm và hổn láo của tôi.  Có khi thầy ghé nhà tôi với tư cách người tai mắt trong làng, hỏi han sức khỏe những người trong nhà tôi, hay hỏi về sự học của tôi.  Biết thế nhưng lúc ấy quá bất thần, và nhất là có cảm tưởng như bị bắt quả tang một hành vi không chính đáng nên tôi sợ, đến nỗi không trả lời kịp câu hỏi của thầy.

 

– Lâm không đi học răng mà đi chơi sớm rứa ?

 

Tôi còn nhớ nghe tiếng nói của thầy Minh nhỏ dần theo trớn đi nhanh của chiếc xe đạp. Đứng tần ngần một lúc, nhìn chiếc tơi đọt của Liên-Hy và chiếc xe đạp của thầy Minh khuất dần sau am Hô-Lâu, tôi bất giác nhớ đến thằng Tư : “ Tại sao nó không đi học, có thể hôm qua đi lội nước, nó bị cảm lạnh chăng ? ”  Nghĩ đến đó tôi thấy hối hận và chạy một mạch đến cổng nhà thằng Tư để thăm dò tình hình.  Nhưng không, nó không ốm mà chỉ vì trong nhà thấy nó bé quá, không đi đò được, nên cho nó nghỉ.

 

Tôi lân la dưới lũy tre rậm trước nhà cu Tư.  Gió thổi từng hồi làm rơi từng loạt nước còn đọng trên lá từ trận mưa lúc sáng sớm.  Tôi rùng mình vì lạnh, nhưng vẫn cố nán lại.  Sau một hồi sáo miệng tôi thổi theo điệu hướng đạo thì thằng cu Tư thập thò ở ngưỡng cửa.  Vừa thấy nó, tôi thò người ra khỏi rặng tre, tay cầm chiếc hộp gỗ chìa ra.  Thấy tôi, thằng cu Tư chạy ra ngay, theo nó là tiếng gọi từ trong nhà của cô Minh vẳng ra làm tôi hoảng sợ.

 

Thằng cu Tư cũng sợ quá, nắm tay tôi kéo bừa vào nhà.  Tôi chưa kịp kháng cự thì cô Minh đã ra tới sân.  Thằng Tư la lên để minh chứng :

 

– Con ra kêu anh Lâm vào chơi với con.

 

Tôi rụt rè bước theo chân thằng cu Tư vào nhà.  Những người trong nhà thấy tôi không quan trọng, nên để tôi tự do với thằng Tư.  Nó đưa tôi đi chơi cùng trong nhà.  Thấy cái gì tôi cũng lấy làm lạ.  Thật ra thì không có gì đặc biệt, nhưng sánh với sự trang hoàng quá bình dị và thô sơ của nhà tôi, thì cách bày biện trong nhà thằng Tư đã quá sang trọng.  Dù tôi rất quen thuộc với bề ngoài của nhà nó ; trên mảnh sân kia tôi đã nhiều lần dự lửa trại, lúc ấy tôi là sói con do thầy Minh trưởng đoàn tổ chức, nhưng chưa bao giờ tôi tưởng tượng được bên trong nhà như thế nào.  Có khi tôi cũng hình dung ra sự bày biện theo ý tưởng của tôi, nhưng đều sai cả.

 

Trong thời gian buổi sáng ấy, tôi đã trải qua từ sự say sưa này đến sự say sưa khác.  Thằng Tư đưa ra một thùng đồ chơi của nó.  Toàn là những thứ đồ chơi thật, có máy móc, có sơn thếp.  Nhìn thấy vật nào tôi cũng mê.  Nghĩ lại những thứ đồ chơi của tôi thì toàn là tự tay tôi làm lấy cả.  Bỗng nhiên tôi thèm cái cảnh sống của nó.  Tôi thèm được có một chút gì liên quan với gia đình nó, không biết để làm gì, và có ý nghĩa gì.

 

 Sau khi đã chán với những thứ đồ chơi ấy, thằng Tư đưa tôi vào phòng học của nó và chị nó.  Nhìn thấy sách vở và những dụng cụ học sinh trên bàn và trong tủ, tôi có cảm tưởng như đấy là một phòng học của một sinh viên.  Nhưng vật làm tôi chú ý hơn cả và còn nhớ lâu hơn cả là tấm hình bán thân của Liên-Hy, phóng đại treo ở vách .  Tấm hình thì chẳng có gì lạ, nhưng tôi lạ là vì tấm hình ấy là chị của thằng Tư.  Tôi tần ngần im lặng trong khi thằng Tư đưa ra những sách hình trẻ con, cứ tíu tít mời tôi xem.  Từ phút đó tôi bỗng trở nên trầm tư mà chính tôi cũng không biết lý do, bởi vì với cái tuổi lên mười, tôi không thể tự phân tích lòng mình được.  Thằng Tư cầm tay tôi trì xuống một chiếc giường :

 

 – Anh Lâm ngồi xuống đây xem hình nầy đẹp lắm.

 

Nó kể tôi nghe những câu chuyện trẻ con bằng tranh mà nó đã được nghe ba nó kể lại.  Cái lối kể đầu Ngô mình Sở của nó cộng thêm trạng thái sửng sờ của tôi, tôi không nghe thấy gì ngoài những cảm nghĩ của tôi.  Chốc chốc tôi lại trở mình và dịch người về chiếc gối có thêu hai chữ “ LH ” ở góc bằng chỉ xanh nhạt.  Tôi nhận thấy một hơi ấm chuyển quanh trong cơ thể tôi.

 

Chiếc đồng hồ gõ mười giờ.  Dù tôi không muốn rời khỏi căn phòng có sức thu hút ấy, nhưng lại có một cái gì làm tôi e ngại, tôi đứng dậy bước đi ra khỏi phòng, vờ bỏ quên chiếc hộp gỗ ở chỗ tôi ngồi và ra về trong sự im lặng của trời đất và sự rộn rã của lòng mình, lòng của một học sinh tiểu học.

 

Những gì xẩy ra trong hai ngày qua không phải là mục đích của câu chuyện mà tôi muốn ghi lại trên trang giấy này, vì chính nó và riêng nó thì không có gì đáng kể.

 

Từ ngày biết được nội trạng của nhà thằng Tư, tôi cảm thấy muốn gần gũi nó nhiều. Ý muốn ấy không phải là khó thực hiện đối với tôi. Nhưng khó hiểu thay !  Càng gần thằng Tư bao nhiêu, càng được dịp chơi đùa với nó bao nhiêu tôi lại càng hiểu thêm rằng việc thân với nó vẫn không làm cho tôi mãn nguyện.

 

 

(Xem tiếp trang sau)